Czyściec leśny (Stachys sylvatica), nie wszystkim znany, przez niektórych omijany pomimo tego że często rośnie na wyciągnięcie ręki. Warto jednak przyjrzeć się bliżej tej ” śmierdzącej pokrzywie”, jak potocznie o czyśćcu leśnym mówi się tu we Francji. W zasadzie zapach tego ziela, to sprawa indywidualna, jak dla mnie zapach czyśćca leśnego jest zdecydowanie przyjemniejszy od zapachu pokrzywy a i smak lepszy. Nie wiem skąd wzięło się takie określenie (można się tylko domyślać). To dwie różne rośliny a każda z nich jest wyjątkowa pod każdym względem.
Czyściec leśny posiada szereg wspaniałych właściwości korzystnych dla zdrowia, warto więc włączyć go do swojego spisu zielarskiego. Mam to szczęście że wolno mi zbierać ziele w moim regionie, gdyż w niektórych regionach, roślina jest objęta ochroną gatunkową, co skutkuje jak wiadomo, całkowitym zakazem zbioru. W Polsce ze zbiorem nie powinno być problemu. Ziele Czyśćca można również zakupić w sklepie zielarskim ale ja polecam własny zbiór, szczególnie jeśli chcemy wykorzystywać ziele w kuchni ( rozmiłowani w smaku i zapachu będą zapewme potrzebować całych listków świeżych, choć susz też nadaje aromat potrawom). Jak już wspominałam, czyściec jest rośliną używaną do celów kulinarnych, popularną w tutejszej kuchni, gdyż ma smak i zapach nieco grzybowy po przygotowaniu. Pomimo tego że świeże ziele nie trafia do każdego gustu zapachem, to liście są spożywane również i na surowo np. w sałatkach. Można je dodawać także do zup i sosów (sprawdziłam i mogę polecić).
Duszone liście z cebulką i ulubionymi przyprawami mogą być dodatkiem do dań z makaronem.

Co kryje w sobie czyściec leśny, jakie ma właściwości lecznicze i jak można go jeszcze wykorzystać?
Czyściec leśny (Stachys sylvatica L.) z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae).
Roślina powszechnie spotykana na obrzeżach lasów liściastych i mieszanych. Kwitnienie od czerwca do września. Dorasta do 50-60 cm, czasem nawet do 1 m wysokości.
Kwiaty barwy ciemnopurpurowej. Liście miękkie, owłosione.
Zapach rośliny dla niektórych nieprzyjemny (kwestia indywidualna).
Surowiec leczniczy to kwitnące ziele, suszone w naturalnej temperaturze i najlepiej w ciemnym miejscu ( wrażliwe na wysoką temperaturę i światło).

Uwaga: ziele może powodować reakcję alergiczną np. w postaci kataru czy podrażnienia oczu (swędzenie, łzawienie). Jednak po przetworzeniu (nalewki, maceraty…), traci właściwości alergizujące.
Składniki: irydoidy, terpeny, flawonoidy, alkany, związki aminowe i alkaloidowe, alantoina, fenolokwasy, garbniki, alfa-amyryna, beta-sitosterol, labdanowe i kauranowe diterpeny, kwas ursolowy, oleanolowy
Olejek eteryczny czyśćca leśnego zawiera felandren, ocymen, kariofilen, kadinen, bicyklogermakren, pinokamfen, spatulenol, humulen, karen, kopaen, kubebol, linalol, muurolen.
Działa: przeciwzapalnie, przeciwbólowo, przeciwbakteryjnie, antywirusowo, przeciwgrzybiczo, przeciwreumatycznie, odtruwająco (oczyszczając krew), uspokajająco, żółciopędnie, ściągająco, hemostatycznie, rozkurczowo, hipotensyjnie, przyspiesza gojenie ran, ochronnie na wątrobę (hepatoprotekcyjnie), przeciwnowotworowo (cytotoksycznie).
Wskazania: choroby reumatyczne, złamania kości, stany zapalne kości, mięśni i skóry, trudno gojące się rany i oparzenia; wypryski, trądzik, stany zapalne gardła, żołądka i jelit, zapalenie wątroby, zastoje żółci, marskość i nacieki stłuszczenia w wątrobie; zapalenie pochwy, macicy i jajników, stany zapalne oka; zapalenie dziąseł, stany zapalne po usunięciu zęba; zapalenie skóry owłosionej (w tym również na tle autoimmunologicznym); stany zapalne płuc, opłucnej i oskrzeli; stany skurczowe przewodu pokarmowego; nadciśnienie, cukrzyca, choroba nowotworowa (wspomagająco), stany zapalne ucha (wlewki, płukanki), hemoroidy, świąd sromu i odbytu, zapalenie prącia, moszny i jąder.
Zastosowanie zarówno wewnętrzne jak i zewnętrzne, w postaci nalewek, naparów, maceratów. Do płukanek, przemywań, okładów, okładów na oczy, nasiadówek, lewatyw, irygacji.

Nalewka: 1 część świeżego lub suszonego, rozdrobnionego ziela zalać 3-5 cz. alkoholu 45-50%, odstawić na przynajmniej 7 dni. Zażywać 2-3 razy dziennie po 5 ml. Po rozcieńczeniu wodą 1:1 stosować do przemywania i płukanek.
Ocet: 1 część świeżego rozdrobnionego ziela zalać 5 cz. octu winnego lub spirytusowego 5-7%, odstawić na przynajmniej 7 dni. 1 łyżkę octu czyśćcowego wymieszać z 1 szklanką wody. Stosować do płukania jamy ustnej i gardła przy infekcjach bakteryjnych i drożdżakowych, ponadto opłukiwania narządów płciowych, kąpieli stóp, okładów na stłuczenia, krwiaki i obrzęki, w tym również limfatyczne. Doustnie 1 łyżeczka octu czyśćcowego w 1/2 szklanki wody zdrojowej dla poprawienia trawienia, ponadto na czczo przy kandydozie. Rozcieńczony wodą do płukania włosów przy łysieniu, łupieżu, skłonnościach do zakażeń skóry owłosionej.
Napar: 1 czubatą łyżkę świeżego lub suchego ziela zalać 1 szklankę wrzącej wody; odstawić na 20-30 minut pod przykryciem; przecedzić. Pić 2-4 razy dziennie po 1/2 szklanki naparu. Przy schorzeniach układu oddechowego, gorączce dodać miód, sok malinowy i pić częściej. Przy zaburzeniach trawiennych (wzdęcia, niestrawność, biegunka, stany zapalne) stosować napar nieosłodzony. Napar nadaje się do przemywania skóry i płukania jamy ustnej, okładów. Stosować też na oczy przy opuchnięciu, podrażnieniu, świądzie, nadmiernym łzawieniu.
Macerat: 1 część świeżego rozdrobnionego surowca zalać 1 cz. zimnej wody, najlepiej zdrojowej, przykryć i pozostawić na 6-8 godzin. Następnie przecedzić. Macerat można zamrozić w woreczkach na lód na okres zimowy. Doustnie przyjmować 30-60 ml 1-2 razy dziennie jako środek ogólnie wzmacniający, odtruwający, wspomagający czynności układu pokarmowego. Zewnętrznie na skórę przy wypryskach, stanach zapalnych, owrzodzeniach, ranach (okłady, przemywanie). W formie lodu do okładów na stłuczenia, opuchnięcia, oparzenia.
Sproszkowane ziele: suche ziele kwitnące zmielić na proszek w młynku do kawy; zażywać 2-3 razy dziennie po 1/2 łyżeczki; dobrze popić gorącym płynem.
Źródło: Ziele czyśćca leśnego w fitoterapii dr H. Różański